رویکردهای معاصر گرچه به تضعیف هویت و آگاهی طبقاتی رای می دهند در مقابل به تقوی جنسیت به عنوان جنبه فعال و سیاسی آن می پردازند. رشد آگاهی در زنان و هویت یابی زنانه بخشی به درگیری آنها در تعاملات اجتماعی و حوزه عمومی و بخش دیگر به فعالیت های آگاهی بخش جنبش های زنان نسبت داده می شود. باور عمومی بر این است که حتی زنانی که به نحوی این حرکت را رد می کنند، به خاطر سطح بالای با خبری از مسایل جنسیتی توسط رسانه ها و یا سایر مراجع و منابع اطلاع دهنده، هویت جنسیتی فعالی را از خود بروز می دهند. در شکل گیری آگاهی بر مولفه های ساختاری و جمعیتی، تجربیات زنانه و تمایلات ایدیولوژیک تاکید می شود. نقش پیش داوری های ایدیولوژیکی، شرایط زندگی دوران کودکی و بزرگسالی، جامعه پذیری فرهنگی و جنسیتی، منابع اعتباری مانند تحصیلات، روابط خانوادگی و میزان قدرت زنان در خانواده و اجتماع از طریق دست یابی به سرمایه ها و منابع ارزشمند، همگی و در کنار بسیاری از متغیرهای دیگر در شکل گیری آگاهی و شناخت جنسیتی مهم قلمداد شده است. اما علی رغم طرح مساله زنان به عنوان یک گروه اجتماعی و فرض رشد آگاهی جامعه نسبت به نابرابری ها و شکاف جنسیتی و باز تعریف هویت زنانه، هنوز دقیقا مشخص نشده است که در ذهنیت فرهنگی جامعه و خصوصا زنان در مورد آن چه می گذرد. زنان ایرانی با پیشینه های مختلف، موقعیت خود را در سلسله مراتب اجتماع و در خانواده چگونه ارزیابی می کنند. در این مقاله ابتدا به چگونگی شکل گیری آگاهی از نابرابری های جنسیتی، مراحل آن و باز تعریف هویت جنسیتی پرداخته می شود. و سپس مدلی نظری برای تبیین آگاهی جنسیتی پیشنهاد می شود.

مقدمه: بحث درباره ارتباط تبعیض جنسیتی و سلامت، موضوع تازه ای نیست. نابرابری و تبعیض جنسیتی تاثیر چشمگیری بر سلامت دارد؛ لذا توجه کافی به تعیین کننده های جنسیتی اساسی است. این تحقیق با هدف بررسی ارتباط نابرابری جنسیتی در چهار حوزه اقتصاد، آموزش، سیاست و سلامت با درصد شیوع HIV انجام گرفته است.روش: در این تحقیق از تحلیل ثانویه استفاده شده است. داده های این پژوهش از دو منبع «گزارش سالانه مجمع اقتصاد جهانی از شاخص شکاف جنسیتی» و آمار بخش ایدز سازمان ملل متحد برداشته شده است. نمونه تحقیق شامل 115 کشور از مناطق مختلف جهان است که اطلاعات آن ها وجود داشت.یافته ها: نتایج به دست آمده حاکی از این است که از میان چهار زیرمقیاس شاخص شکاف جنسیتی، فقط زیرمقیاس دسترسی به آموزش و نشانگرهای آن، به جز نشانگر نسبت خالص ثبت نام زنان در سطوح ابتدایی به مردان، ارتباط منفی معناداری با درصد شیوع HIV دارد و در این میان، نشانگر نسبت ناخالص ثبت نام زنان در تحصیلات عالیه به مردان، بیشترین هم بستگی را با متغیر ملاک دارد (r=-0.351).بحث: می توان نتیجه گرفت که دسترسی بیشتر زنان به آموزش، به ویژه تحصیلات بالاتر از ابتدایی، عامل مهمی در کاهش میزان شیوع HIV است .

در طی چندین دهه اخیر، رابطه بین توسعه اقتصادی و نابرابری جنسیتی یکی از مهمترین مباحث هم در حوزه سیاستگذاری و هم در علوم اجتماعی بوده است. سازمان های غیر دولتی و سازمان ملل فعالانه به بررسی اثرسیاست های اقتصادی بر موقعیت زنان پرداخته اند و همچنین سازمان های دولتی در بیشتر نقاط جهان به تنظیم برنامه های هدفمند جهت ادغام موضوعات جنسیتی در برنامه های توسعه پرداخته اند و اغلب این سیاست ها در جهت کاهش نابرابری بین زن و مرد بوده است.  

به طور کلی امید به زندگی برای زنان بیشتری از مردان دارند که می تواند متاثر از شرایط بیولوژیکی آنها باشد. امید به زندگی سالم نیز برای زنان بیشتر از مردان است ولی به نظر می رسد که زنان، مخصوصا در کشورهای کمتر توسعه یافته و توسعه نیافته، به نسبت طول عمری که دارند از امید به زندگی سالم بیشتر برخوردار نیستند. این موضوع نشان می دهد که در این کشورها برابری جنسیتی وجود ندارد و به زنان اجحاف می شود. در این پژوهش رابطه نابرابری جنسیتی با شکاف جنسیتی امید به زندگی سالم طی چندین سال بررسی شده است. مطالعه حاضر تحلیلی و از نوع همبستگی است. داده های لازم برای متغیر امید به زندگی سالم از گزارش های سازمان جهانی بهداشت استخراج شده است. داده های مربوط به نابرابری جنسیتی نیز از گزارش های توسعه انسانی که هر ساله توسط سازمان ملل متحد منتشر می شود انتخاب شده اند. دوره تحلیلی مورد نظر سال های 2001 تا 2004 است. در پایان با استفاده از آزمون همبستگی و تحلیل رگرسیون به بررسی رابطه بین دو متغیر اصلی پرداخته شد.یافته های این مطالعه نشان می دهد بین شاخص های آموزشی، اقتصادی، درآمد زنان (متغیرهای مربوط به نابرابری جنسیتی) با فاصله جنسیتی امید به زندگی سالم همبستگی مثبت معناداری وجود دارد. بین شاخص های سیاسی زنان با فاصله جنسیتی امید به زندگی سالم رابطه آماری معناداری وجود ندارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد که شاخص آموزش پیش بینی کننده معنادار فاصله جنسیتی در زمینه امید به زندگی سالم است. نتایج این مطالعه حاکی از نقش پراهمیت متغیرهای اقتصادی-اجتماعی در سلامت است و لزوم توجه به عوامل تعیین کننده سلامت را مورد تاکید قرار می دهد.

همه ابنا بشر برابرند. به همین دلیل نابرابری جنسیتی و تبعیض جنسیتی مورد پذیرش نیست و نقض حقوق بشر به شمار می ‏آید. پژوهش ‏های پیشین بیشتر به تبعیض جنسیتی در بازار نیروی کار پرداخت ه‏اند؛ به همین دلیل پژوهش حاضر بر این مسئله تمرکز می‏ کند که تبعیض ‏های جنسیتیِ در سطوح خرد (مثلا بازار نیروی کار)، ممکن است منشأهای کلان داشته باشد. به این منظور، شاخص‏ های آزادی اقتصادی فریزر، ابعاد فرهنگی هافستد، توسعه جنسیتی و نابرابری جنسیتی برای بیش از 90 کشور جهان طی دوره زمانی 1970 تا 2020 جمع‎آوری شده و با دو روش تجزیه کوواریانس و جنگل تصادفی به بررسی ادعا پرداخته است. طبق نتایج تجزیه کوواریانس، نقش آزادی اقتصادی، ابعاد فرهنگی و هم افزایی آن‏ها در توضیح تفاوت میان توسعه جنسیتی و نابرابری جنسیتی کشورها تایید می‏ شود. همچنین یافته‏ های جنگل تصادفی گویای آن است که زیرشاخص ‏های آزادی اقتصادی به ویژه حقوق مالکیت، تجارت بین‏ المللی و اندازه دولت بیشترین اهمیت را داشته است. البته نتایج مربوط به ابعاد فرهنگی شکننده است و بسته به نوع شاخص استفاده شده و نمونه مورد بررسی متفاوت است. پس تبعیض ‏های جنسیتیِ دنیای کنونی بیش از آنکه حاصل جنبه ‏های فرهنگی باشد، تحت تاثیر ابعاد غیرفرهنگی مانند نظام اقتصادی است. در نتیجه، تلاش برای آزادی اقتصادی به ویژه از منظر نهادی، می‏تواند دستیابی به جامعه ‏ای با فرصت ‎های منصفانه‏ تر میان زنان و مردان را تسهیل کند.